De Folks bestaat sinds 1948. Al meer dan 75 jaar is dit een plek waar mensen samenkomen om zichzelf te ontwikkelen, elkaar te ontmoeten en stil te staan bij wat echt telt. Oorspronkelijk opgericht als volkshogeschool, direct na de Tweede Wereldoorlog, is De Folks nog altijd trouw aan dat gedachtegoed: ieder heeft zijn eigen waarde en we werken samen aan een betere wereld.
Na de Tweede Wereldoorlog ontstond in Nederland een beweging van volkshogescholen. Op Terschelling groeide dit idee in 1946 uit tot een groot jeugdkamp, georganiseerd door de Boun fan Nasjonale Fryske Jongerein. Toen men enkele jaren later op zoek ging naar betere huisvesting, vond de vrouw van de eerste directeur van Schylgeralân, Gryt Doele, de verzameling bunkers op de plaats van de huidige Volkshogeschool. De overblijfselen van de Atlantikwall waren geplunderd en zonder voorzieningen, maar vol mogelijkheden. De inmiddels opgerichte Stichting Schylgeralân kon het complex in 1948 kopen van het Rijk voor 500 gulden. Het doel: een centrum voor Fries cultureel werk. Veel vrijwilligers begonnen met het opbouwen. De bunkers werden bewoonbaar gemaakt en ingericht voor cursuswerk. De grote kookpot uit die tijd staat nog altijd bij de eetzaal: toen gevuld met eten voor de werkploeg, nu met planten.
In de jaren vijftig en zestig was het levendig op De Folks. Kampen als het Paaskamp, Simmerkamp, jaarsluitingskamp, studiekamp en kaatskamp volgden elkaar op. Veel prominenten uit de Friese beweging sloten geregeld aan – de zogenaamde pommeranten. Onder hen waren Jan Piebenga (hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant), schrijver Fedde Schurer, dichter D.A. Tamminga, taalkundige Tony Feitsma en politicus Anne Vondeling. Vanaf de jaren zeventig ontstond een nieuwe traditie: de Friese toneelweken. En nog altijd zijn de simmerkamp weken voor kinderen van 10 tot 15 jaar een vast onderdeel van onze agenda.
De eerste directeur, Halbe Doele, gaf De Folks vanaf het begin richting. In 1962 droeg hij het stokje over aan Betze Stienstra, die van 1962 tot 1995 met toewijding leiding gaf aan Schylgeralân.
In de jaren zeventig en tachtig is de Volkshogeschool uitgebreid. De bekende architect Gunnar Daan ontwierp de Scandinavische gebouwen zoals we die nu kennen. Gebouwd op de fundamenten van de oude bunkers, werden verleden en toekomst met elkaar verbonden. De natuurlijke ligging van De Folks komt in de architectuur goed tot zijn recht. In 1987 werd De Brêge toegevoegd: een bijzonder gebouw rondom een duin gebouwd, met elf kamers en een ronde conferentiezaal op de bovenverdieping. Een mijlpaal die werd bekroond met de officiële opening door Koningin Beatrix.
Lange tijd werkten twee stichtingen nauw samen op het terrein van De Folks: Stichting Schylgeralân die de panden in bezit had en de Stichting Folkshegeskoalle die vele activiteiten organiseerde. De samenwerking was zo vanzelfsprekend, dat een fusie in 1987 een logische stap werd. In 1991 werd dit officieel vastgelegd in een nieuw stichtingsstatuut.
Vanaf het begin koos De Folks bewust voor onafhankelijkheid. Structurele subsidies? Daar wilden de toenmalige bestuurders niet aan. En juist dát maakte het verschil. Waar andere volkshogescholen in de jaren negentig verdwenen in reorganisaties en fusies, bleef De Folks overeind. We zijn nu de enige volkshogeschool van Nederland.
Die eigen koers past bij onze Friese wortels. We organiseren programma’s rondom de Friese taal en cultuur, en dragen het kleinschalige karakter van het eiland in alles wat we doen. Lokale gebruiken, verbondenheid met de regio en het gemeenschapsgevoel zijn hier voelbaar. Zelfs de eilander volksdansers geven nog altijd zomerse demonstraties in het openluchttheater De Rondte.
Na het vertrek van Betze Stienstra in 1995 stond Jantsje Sikma enkele jaren aan het roer, gevolgd door Atze en Ruth Zuiderveld in 1998. In 2000 werd Klaske Jaspers-Hazenberg benoemd tot directeur. Zij gaf tot juli 2014 met betrokkenheid en visie leiding aan De Folks. Onder haar directie maakte De Folks een mooie ontwikkeling door. Het aanbod breidde uit van 20 naar ruim 30 cursussen en workshops, verdeeld over vier pijlers: creativiteit, natuur, meditatie & bezinning, en Friese taal & cultuur. Tegelijkertijd groeiden de bezoekersaantallen en steeg de omzet. De accommodatie kreeg een flinke opknapbeurt: de tweepersoonskamers en appartementen werden vernieuwd.
Taal kreeg in deze jaren een prominente plek. De Folks werd tweetalig, met aandacht voor zowel het Nederlands als het Fries. Zo hangt in iedere kamer een gedicht in één van beide talen met vertaling. Daarnaast werd ruimte gemaakt voor literaire programma’s en schrijversresidenties. Bekende schrijvers als Tsjêbbe Hettinga, Rutger Kopland, Albertina Soepboer, Hagar Peeters, Abdelkader Benali, Hylke Speerstra, Atte Jongstra, Neeltje Maria Min en Abe de Vries verbleven hier om in alle rust te schrijven.
Binnen de vernieuwing is de oorsprong van De Folks aanwezig gebleven. Jeugd komt volop naar de Fryske Simmerkampen, Freonen (vrienden) steunen ons als vanoud en vrijwilligers zorgen ieder jaar voor de klussenweek in maart. Beter bekend als de Putsjeploech!
Vanaf 2010 kwam er een nieuwe koers bij: een stevige inzet op duurzaamheid en vergroening. Dat past bij haar unieke ligging in het Hoornse bos, tussen natuurgebied de Koegelwieck en de Boschplaat in.
In 2014 kreeg De Folks een nieuwe koers onder leiding van Amarins Geveke, die door het bestuur werd benoemd als directeur. Vanaf juli 2020 nam Jacqueline Spendel het stokje over. In oktober 2023 werd zij opgevolgd door de huidige directeur: Akkie Feenstra. Elk van hen bracht een eigen blik, nieuwe energie en betrokkenheid mee.
